Son illərdə Azərbaycanda gömrük sahəsindəki islahatlar böyük diqqət mərkəzində dayanır. Dövlət Gömrük Komitəsinin həyata keçirdiyi struktur dəyişiklikləri, korrupsiyaya qarşı mübarizə tədbirləri və qanun pozuntularının qarşısının alınması məqsədini güdən bir sıra addımlar, ölkə iqtisadiyyatının şəffaflaşdırılması və gücləndirilməsi yönündə ciddi addımlar kimi qiymətləndirilirdi.

Lakin görünənlər, hazırkı problemlər onu deməyə əsas verir ki, bu islahatlar tam şəkildə uğurlu olmayıb və bir çox köhnə problemlər hələ də gömrük sistemində qalmaqdadır. Gömrük əməliyyatlarının şəffaflığı, sahibkarlara qarşı qanunsuzluqlar və bəzi idarəetmə nöqsanları, islahatların effektivliyini müzakirə edilməli məsələlərə çevirib.

Ən böyük problemlərdən biri, gömrük əməliyyatlarında hələ də davam edən şəffaflıq və qanunsuzluq məsələləridir. Xüsusilə, Sumqayıt Gömrük İdarəsindəki sahibkarlara qarşı atılan qanunsuz addımlar və süni maneələr, bu sahədəki islahatların tam şəkildə yerinə yetirilmədiyini göstərir. Sahibkarlar tərəfindən edilən çoxsaylı şikayətlər, gömrük əməkdaşlarının qeyri-şəffaf şəkildə fəaliyyət göstərdiklərini və sahibkarların bizneslərinə maneə törətmək məqsədilə hərəkət etdiklərini bildirir. Gömrük əməliyyatları şəffaf deyil və çox zaman şəxsi maraqlar gömrük işinin əsasını təşkil edir.

Bununla yanaşı, gömrük orqanlarının fəaliyyətinə nəzarət mexanizmlərinin zəif olması, qanun pozuntularının dərhal aşkarlanmasını çətinləşdirir. Dövlət Gömrük Komitəsi tərəfindən şikayətlərin araşdırılması və bu şikayətlərə cavab verilməsi məsələsində ciddi boşluqlar mövcuddur. Bu vəziyyət, həm sahibkarlarda, həm də ictimaiyyətdə, dövlət orqanlarına qarşı etimadsızlığı artırır.

Sumqayıt Gömrük İdarəsindən gələn şikayətlər və problemlər, bu məsələnin nə qədər ciddi olduğunu ortaya qoyur. Sahibkarlar, gömrük əməkdaşlarının öz şəxsi maraqlarını dövlətin maraqları ilə ziddiyyətə gətirməsi nəticəsində müxtəlif əngəllərlə üzləşdiklərini bildirirlər. Hətta bəzi hallarda, gömrük əməkdaşlarının özlərinə və ya yaxın ətraflarına məxsus olan qanunsuz fəaliyyət göstərən şirkətləri qoruduğu və bu şirkətlərə üstünlük verdikləri iddia olunur. Bu cür fəaliyyətsiz və qeyri-şəffaf yanaşmalar, yalnız sahibkarların fəaliyyətini pozmaqla qalmır, həm də dövlət büdcəsinin azalmasına səbəb olur.

Gömrükdəki qanunsuzluqlar və şəffaflıq məsələləri, Azərbaycanın iqtisadiyyatına ciddi təsir göstərməyə bilməz. Çünki gömrük, yalnız vergi toplanması baxımından deyil, həm də beynəlxalq ticarətin və iqtisadi əlaqələrin düzgün şəkildə həyata keçirilməsi baxımından olduqca mühüm bir orqandır. Bu səbəbdən, gömrük sahəsindəki islahatlar yalnız daxili idarəetmə dəyişiklikləri ilə kifayətlənməməli, həm də bu sahədəki qanunsuzluqların aradan qaldırılması məqsədini daşımalıdır.

Gömrük əməliyyatlarına nəzarət mexanizmləri ciddi şəkildə gücləndirilməli və müstəqil audit qurumları tərəfindən mütəmadi yoxlamalar aparılmalıdır. Həmçinin, gömrük orqanlarının şəffaflıq səviyyəsi artırılmalı, xüsusilə sahibkarlardan gələn şikayətlər dərhal və obyektiv şəkildə araşdırılmalıdır. Şikayətlərin qəbul edilməsi və cavablandırılması üçün müstəqil komissiyalar və ya komitələr yaradılmalı, vətəndaşların müraciətləri qeydə alınmalı və şikayətlərə qarşılıq olaraq konkret tədbirlər görülməlidir. Gömrük əməkdaşlarının vəzifə səlahiyyətlərindən sui-istifadə etməsinin qarşısını almaq üçün daha sərt hüquqi çərçivələr və etik qaydalar tətbiq edilməlidir.

Son olaraq, gömrük sahəsindəki islahatların uğurla həyata keçirilməsi üçün texnoloji infrastruktura daha çox sərmayə yatırılmalı və rəqəmsal sistemlər genişləndirilməlidir. Elektron xidmətlər və onlayn gömrük əməliyyatları daha da inkişaf etdirilməli və gömrük prosedurlarının sadələşdirilməsi istiqamətində yeni texnologiyalar tətbiq olunmalıdır. Bu, həm əməliyyatların sürətini artırar, həm də rüşvət və korrupsiya halları ilə mübarizəni asanlaşdırar.

Azərbaycanda gömrük sahəsində həyata keçirilən islahatlar, müəyyən irəliləyişlər əldə etsə də, tam şəkildə uğurlu olmamışdır. Sumqayıt Gömrük İdarəsindəki qanunsuz halların davam etməsi, islahatların qarşısında hələ də ciddi əngəllərin olduğunu göstərir. Bununla yanaşı, bu problemlərin aradan qaldırılması üçün güclü nəzarət mexanizmlərinin qurulması, şəffaflıq səviyyəsinin artırılması və gömrük əməkdaşlarının etik və peşəkar davranışlarına diqqət yetirilməsi vacibdir. Yalnız bu halda, Azərbaycanın gömrük sistemi həm daxili bazar, həm də beynəlxalq aləmdə daha şəffaf və səmərəli fəaliyyət göstərə bilər.